NAV چیست؟

NAV به زبان ساده؛ ارزش واقعی هر واحد صندوق چقدر است؟
وقتی صحبت از صندوقهای سرمایهگذاری میشود، یکی از اولین اصطلاحاتی که به گوش میرسد، NAV یا همان ارزش خالص داراییهاست. شاید در نگاه اول این واژه کمی تخصصی به نظر برسد، اما در واقع مفهومی ساده دارد که دانستن آن برای هر سرمایهگذاری ضروری است. در این مطلب میخواهیم به زبان ساده درباره این مفهوم صحبت کنیم و توضیح دهیم این اصطلاح دقیقا به چه معناست و چرا شناخت آن میتواند برای سرمایهگذاران اهمیت داشته باشد.
فهرست مطالب
مقدمه - سرمایهگذاری در صندوقها
فعالیت در بورس فقط مختص افراد حرفهای و باتجربه نیست. همه افراد، حتی تازهواردان یا کسانی که زمان کافی برای رصد بازار را ندارند، میتوانند بسته به میزان ریسکپذیری و بازده مورد انتظار خود، بهصورت غیرمستقیم و با کمک افراد متخصص به خرید و فروش داراییهای مختلف بپردازند.
یکی از راههای غیرمستقیم فعالیت در بازار بورس، سرمایهگذاری در صندوقها یا شرکتهای سرمایهگذاری است. این نهادها با مدیریت و راهبری افراد حرفهای تشکیل شدهاند تا امکان سرمایهگذاری برای همه افراد فراهم شود.
صندوقهای سرمایهگذاری براساس داراییهای تحت مدیریت خود به انواع مختلفی تقسیم میشوند؛ از جمله صندوقهای درآمد ثابت، سهامی، طلا، بخشی، املاک و مستغلات، مختلط و … .
داراییهای تحت مدیریت صندوق:
در شرکتهای سهامی، واحد شمارش سهام «سهم» است و افراد میتوانند متناسب با پسانداز خود تعدادی سهم خریداری کنند. در صندوقهای سرمایهگذاری اما، ملاک شمارش «واحد» است و سرمایهگذاران با خرید واحدهای صندوق بهصورت غیرمستقیم در پرتفوی آن شریک میشوند.
صندوقها با جمعآوری منابع از سرمایهگذاران، بسته به نوع خود، آنها را صرف خرید ترکیبی از سهام، اوراق، سپردههای بانکی، طلا یا سایر داراییها میکنند.
سرمایهگذاری در صندوقها نیازمند آگاهی دقیق از ارزش واقعی هر واحد است. در این مسیر، «ارزش خالص داراییها» (NAV) بهعنوان معیاری شفاف و قابل اتکا نقش کلیدی در ارزیابی و تصمیمگیری سرمایهگذاران ایفا میکند.
NAV چیست و چگونه محاسبه میشود؟
NAV مخفف عبارت انگلیسی Net Asset Value به معنی «ارزش خالص داراییها» است. در ایران گاهی به آن «ناو» نیز گفته میشود. NAV نمایانگر ارزش خالص هر صندوق است. این متغیر با کسر بدهیهای صندوق (مانند بدهی به کارگزاریها یا سایر ارکان صندوق) از کل داراییهای تحت مدیریت آن (ترکیب داراییهایی که صندوق در آنها سرمایهگذاری کرده) محاسبه میشود.
NAVPS با یک مثال ساده:
اگر اختلاف بین داراییهای صندوق و بدهیهای آن را بر تعداد واحدهای منتشرشده تقسیم کنیم، به ارزش خالص داراییهای هر واحد صندوق Net Asset Value Per Share یا به اختصار (NAVPS) میرسیم.
برای مثال فرض کنید یک صندوق 10میلیارد تومان دارایی تحت مدیریت دارد، میزان بدهیهای آن نیز 2 میلیارد تومان است. اگر تعداد واحدهای منتشرشده توسط آن نیز ۱۰۰ هزار عدد باشد. طبق فرمول داریم:


یعنی درواقع هر واحد سرمایهگذاری آن صندوق معادل 80 هزار تومان دارایی خالص دارد.
تفاوت NAV با NAVPS:
همانطور که گفته شد، تفاوت این دو در تقسیم شدن یا نشدن بر تعداد واحدهای منتشرشده صندوق است. با این حال، در ایران معمولاً بین آنها تفاوتی قائل نمیشوند و زمانی که از «ناو» صحبت میشود، منظور ارزش خالص هر واحد صندوق است، نه ارزش کل آن. توجه به این نکته اهمیت زیادی دارد، زیرا ممکن است برای افراد تازهکار باعث سردرگمی شود.
دلایل عمده تغییر NAV:
از آنجایی که NAV بیانگر ارزش خالص داراییهای صندوق است، هرگونه تغییر در قیمت این داراییها موجب تغییر آن خواهد شد.
مثال اول: تقسیم سود در شرکتهای سهامی موجب کاهش قیمت سهم میشود. باتوجه بهاینکه که صندوق ممکن است در سهام سرمایهگذاری کرده باشند، کاهش قیمت سهم مستقیماً در ارزش داراییهای صندوق و در نتیجه در NAV منعکس میشود.
مثال دوم: هرگونه افزایش یا کاهش در قیمت سهمهایی که صندوق در آنها سرمایهگذاری کرده، باعث تغییر NAV خواهد شد.
پس بنا به ترکیب سبدی که مدیر صندوق انتخاب میکند، عوامل تغییر NAV نیز متفاوت خواهد بود.
از دیگر عواملی که گاهی موجب تغییر NAV میشود، تعدیل قیمت توسط مدیر صندوق است. این موضوع زمانی اتفاق میافتد که قیمتهای تابلو بازار نمایانگر ارزش منصفانه داراییها نباشند (مانند توقف طولانی، معاملات صوری یا کمعمق و رخدادهای شرکتی). در این شرایط مدیر صندوق موظف است براساس دستورالعملهای نهاد ناظر و با بهرهگیری از روشهای ارزشگذاری جایگزین، قیمت عادلانه را در محاسبه ناو لحاظ کند. این اقدام تحت نظارت متولی و حسابرس صندوق انجام میشود تا شفافیت و انصاف در ارزشگذاری پرتفوی حفظ شود.
انواع NAV در صندوقهای صدور و ابطالی:
صندوقهای صدور و ابطالی نوعی از صندوقهای سنتی و قدیمی هستند که نماد بورسی ندارند و باید بهطور مستقیم از طریق سایت صندوق خرید (صدور) یا فروش (ابطال) شوند.
در این نوع صندوقها سه نوع ناو وجود دارد (که با یک روز تأخیر در وبسایت یا اپلیکیشن صندوق قابل مشاهده است):
NAV ابطال: قیمتی که هر واحد صندوق در صورت فروش به سرمایهگذار پرداخت میشود. تعدیلات قیمت در این ناو لحاظ میشود.

NAV صدور: قیمتی که سرمایهگذار باید برای خرید هر واحد بپردازد؛ به دلیل وجود کارمزد برای خرید داراییهای صندوق، بیشتر از ناو ابطال است.

NAV آماری: نشان میدهد در صورت تسویه کامل صندوق در همان لحظه، چه مبلغی به هر واحد تعلق میگیرد. تفاوت اصلی آن با NAV ابطال در این است که تعدیلات قیمتی لحاظ نمیشود.
نکته مهم: اگر برای مدت طولانی NAV آماری کمتر از NAV ابطال باشد، میتواند بهعنوان یک زنگ خطر برای سرمایهگذار تلقی شود.

انواع NAV در صندوقهای ETF:
صندوقهای (Exchange Traded Fund (ETF یا همان صندوقهای قابل معامله در بورس، مانند سهام در بازار قابل خرید و فروش هستند. NAV ابطال این صندوقها بهصورت لحظهای در سایت مدیریت فناوری بورس تهران tsetmc.com قابل مشاهده است.
تفاوت ETFها با صندوقهای صدور و ابطالی در این است که آنها علاوه بر NAV صدور، ابطال و آماری، یک قیمت بازاری هم دارند که بر اساس عرضه و تقاضا تعیین میشود. این تفاوت میتواند منجر به شکلگیری:
حباب مثبت: اگر قیمت بازار بالاتر از ناو ابطال باشد، اصطلاحا گفته میشود حباب مثبت وجود دارد و انتظار میرود که در آینده روند رشد قیمت آن نزولی شود.
حباب منفی: اگر قیمت بازار پایینتر از ناو ابطال باشد، اصطلاحا گفته میشود حباب منفی وجود دارد و انتظار میرود که در آینده روند رشد قیمت آن صعودی شود.
اما شایانذکر است که این متغیر تنها یکی از چند معیار مورد بررسی برای مقایسه و تصمیمگیری جهت خرید یا فروش صندوقها است. نمیتوان صرفا به آن اتکا کرد و میبایست در کنار دیگر شاخصها مورد ارزیابی قرار گیرد

مثال:
به عنوان مثال، صندوق «دارایکم» در تاریخی که این مطلب نوشته میشود، با حباب منفی ۳۹ درصدی مواجه است. نکته جالب اینکه از زمان عرضه، این صندوق همواره با حباب منفی همراه بوده است؛ زیرا عرضه اولیه آن همزمان با سقوط بازار در سال ۹۹ انجام شد و ارزشگذاری اولیه داراییهای آن با وضعیت بعد از سقوط تفاوت زیادی داشته است. بنابراین برای تحلیل درست، باید به دیگر ابعاد، مانند میانگین حباب صندوق نیز توجه کرد و برای بیان حباب این صندوق میبایست قیمت بازار آن را با میانگین حباب قیمتی آن در طول تاریخ مقایسه نمود.
نتیجهگیری - اهمیت NAV
ارزش خالص داراییها یا همان NAV، قلب تپنده هر صندو.ق سرمایهگذاری است و بدون درک درست از آن، هیچ تصمیمی برای ورود یا خروج از صندوق قابل اتکا نخواهد بود. سرمایهگذاران باید بدانند که تغییرات NAV بازتابی مستقیم از نوسان داراییهای صندوق و استراتژی مدیر آن است؛ بنابراین تحلیل ترکیب سبد اهمیت زیادی دارد. تفاوت بین قیمت صدور، ابطال و آماری در صندوقهای سنتی و همچنین شکاف میان قیمت ابطال و قیمت بازاری در ETFها، میتواند فرصتهایی برای خرید زیر ارزش واقعی یا هشدارهایی درباره وجود حباب باشد. بیتوجهی به این اختلافها ممکن است موجب زیان یا از دست رفتن فرصت سودآوری شود. از همینرو، ناو نه فقط یک عدد، بلکه معیاری برای سنجش شفافیت و ارزش ذاتی صندوق است.
برای مشاهده لحظهای قیمت های صدور، ابطال، آماری میتوانید به سایت (فیپیران+) مراجعه کنید.
سوالات متداول
NAV (Net Asset Value) یعنی «ارزش خالص داراییها»؛ برابر است با مجموع ارزش داراییهای صندوق منهای کل بدهیها و تقسیمِ حاصل بر تعداد واحدهای منتشرشده. این عدد نشاندهندهی «ارزش ذاتی هر واحد» است و معمولاً روزانه محاسبه و منتشر میشود.
NAV بازتاب تغییرات قیمت داراییهای پرتفوی است؛ نوسان قیمت سهام، تغییر قیمت اوراق یا کالا (مثل طلا)، پرداخت سود یا هزینههای صندوق و همچنین تعهدات و کارمزدها، همگی NAV را تغییر میدهند. در شرایط خاص (توقف طولانی، معاملات صوری، قیمتهای غیرمنصفانه) مدیر صندوق ممکن است «تعدیل قیمت» انجام دهد تا NAV واقعیتر منعکس شود.
ناو یا ارزش خالص داراییها در صندوقهای صدور و ابطالی به سه شکل محاسبه و ارائه میشود. ناو ابطال مبلغی است که سرمایهگذار هنگام فروش یا ابطال هر واحد دریافت میکند و در واقع بیانگر ارزش ذاتی آن واحد است. در مقابل، ناو صدور همان قیمتی است که سرمایهگذار برای خرید یا صدور واحد پرداخت میکند و به دلیل وجود کارمزدها معمولاً کمی بالاتر از ناو ابطال قرار دارد. علاوه بر این، ناو آماری نیز وجود دارد که نشاندهنده مبلغی است که در صورت تسویه کامل صندوق به هر واحد تعلق میگیرد، اما چون تعدیل قیمت در آن لحاظ نمیشود با ناو ابطال تفاوت دارد و در صورتی که این تفاوت در بلندمدت زیاد شود میتواند بهعنوان یک علامت هشدار تلقی شود.
ناو صندوقهای صدور و ابطالی، با یک روز تأخیر از طریق وبسایت یا اپلیکیشن همان صندوق قابل مشاهده است. علاوه بر این، سایت «فیپیران» (لینک در انتهای متن اصلی) نیز منبعی متمرکز برای مشاهدهٔ NAV صندوقها و اطلاعات مربوطه فراهم میکند. برای صندوقهای قابل معامله در بورس (ETF) نیز NAV بهصورت لحظهای یا روزانه در سایت مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc.com) قابل رصد است.
خیر. NAV معیار مهمی است اما بهتنهایی کافی نیست. باید ترکیب دارایی (پرتفوی)، سابقهٔ مدیریت، نسبت هزینهها، نقدشوندگی و تاریخچهٔ اختلاف قیمت بازار با ناو را بررسی کرد. تحقیقات نشان میدهد که صرف خرید واحدهای با حباب منفی (پایینتر از NAV) لزوماً استراتژی برد قطعی نیست و تحلیل عمیقتر لازم است.
دیدگاهتان را بنویسید